Welke dieren in de Alpen houden een winterslaap?

Het belang van een winterslaap

Deze buitengewone vorm van aanpassingsvermogen is veel meer dan alleen een heel lang dutje. Het is een complex samenspel van fysiologische veranderingen, waardoor deze dieren de extreme omstandigheden van het winterse landschap kunnen overleven. Dit toont niet alleen aan hoe veerkrachtig en divers het ecosysteem in de Alpen is, maar ook hoe kwetsbaar dit is. Klimaatverandering verstoort en ontwricht de levenscyclus van dieren die een winterslaap houden.

Marmot

De marmot is een meester in zich aanpassen aan de omstandigheden. Tijdens de zes koudste maanden van het jaar (eind september tot eind april) bevindt hij zich onder de grond, in een burcht met een uitgebreid gangenstelsel. In de nestkamer, die bekleed is met gras, liggen meerdere dieren bij elkaar. De lichaamstemperatuur daalt tot een temperatuur van 5 °C en het dier put uit de vetreserves die hij heeft opgebouwd. Aan het einde van de winter heeft hij tot 50% van zijn lichaamsgewicht verloren.

• Wilde marmotten voeren, doen of niet?

Egel

Zodra de herfst zich aandient, begint de egel zich voor te bereiden op de winterslaap. Hij nestelt zich in een zorgvuldig gebouwd, weerbestendig nest om de kou in te kunnen weerstaan. De hartslag vertraagt en de ademhaling wordt oppervlakkig om de komende maanden door te komen. Door deze fysiologische aanpassing en door de vetreserves te gebruiken, is de egel beschermd tegen het Alpenklimaat. De egel houdt, op enkele kleine onderbrekingen, na van half november tot maart/april een winterslaap.

Hazelmuis

De hazelmuis is een klein, maar wonderlijk wezen. Zodra de herfst haar intrede doet, beginnen de intensieve voorbereidingen op de winter. Belangrijkste taak is het aanleggen van een voedselvoorraad in het nest van takjes en bladeren. Hier, te midden van het dichte struikgewas, brengt hij de maanden tussen oktober en april door in een diepe slaap. Het metabolisme wordt drastisch verminderd, om energie te besparen en de kou te overleven. Toch verliest de hazelmuis tijdens de winterslaap ongeveer de helft van zijn gewicht.

Alpensalamander

Wanneer de eerste sneeuw begint te vallen, ontwikkelt de Alpensalamander zijn eigen vorm van winterslaap. Diep onder de grond, in spleten of in kloven, zoekt hij zijn winterplek, ver weg van kou en sneeuw wat het leven bovengronds onmogelijk maakt. In deze schuilplaats valt de salamander in een diepe slaap, om zich na maximaal zeven maanden pas weer te laten zien.

Zevenslaper/relmuis

De zevenslaper of relmuis leidt een teruggetrokken leven in de Alpen. Als slaapplek kiest hij graag voor verborgen hoekjes in boomholtes of holletjes in de grond, die zijn bedekt met mos en bladeren. Hier houdt hij zeven maanden per jaar een winterslaap, om energie te besparen en om de koude omstandigheden te kunnen trotseren. De hartslag en lichaamstemperatuur daalt aanzienlijk, waardoor dit zoogdier met succes de barre omstandigheden kan doorstaan.

Deze dieren in de Alpen houden winterrust

Daarnaast zijn er ook dieren die geen winterslaap houden, maar winterrust. Beren, dassen en eekhoorns zijn voorbeelden van dieren in de Alpen die in winterrust gaan. In de mate waarin de lichaamstemperatuur zakt zit het verschil tussen winterslaap en winterrust. Bij een winterslaap zakt de temperatuur tot zeer lage waardes en wordt het ademhalings- en hartritme vertraagd. Bij winterrust is dit ook het geval, maar de lichaamstemperatuur is maar een paar graden lager. Ook ontwaken dieren die in winterrust gaan af en toe om voedsel te zoeken.